Irem
New member
Cezaevinde Olan Biri e-Devlet’te Görünür mü? Gelin Bunu Birlikte Didikleyelim
Uzun süredir kafamı kurcalayan bir konu var: “Cezaevinde olan biri e-Devlet’te görünür mü, görünmeli mi, görünse ne olur?” Sadece teknik bir soru değil bu; işin içinde mahremiyet, aile, devlet, güvenlik, hatta toplumun “damgalama” alışkanlığı var. Forumda da bu tarz çok yönlü konuları konuşmayı sevdiğimiz için, bu başlıkta hem teknik/veriye dayalı, hem de duygusal/toplumsal açıdan olaya bakmak istiyorum.
Çünkü iş sadece “butona basınca ekranda yazar mı, yazmaz mı?” sorusu değil;
- Bir baba içerideyken, çocuğu babasının durumunu e-devlet üzerinden görmeli mi?
- Bir işveren, adayın sabıka/cezaevi durumunu e-devletle tıklayıp öğrenmeli mi?
- Bir kadın, şiddet faili eski eşinin şu an cezaevinde olup olmadığını görebilmeli mi?
İşte bu sorular, mevzuyu “soğuk bir teknik detay” olmaktan çıkarıp tam bir toplumsal tartışma haline getiriyor.
Önce Teknik Taraf: e-Devlet’te Ne Görünür, Ne Görünmez?
Genel çerçeveden konuşalım:
- E-devlet, kişisel verileri barındıran bir platform; her bilgi “herkese açık” değil, çoğu sadece kişinin kendisine, bazıları da yetkili kurum/kişilere açık.
- Cezaevi bilgisi, doğrudan “X şu cezaevindedir” şeklinde kamuya açık bir alan olarak sunulmaz. Bu, kişisel veri, hatta özel nitelikli veri kategorisine girer.
- Ancak kişinin kendisi, bazı adli sicil/mahkeme bilgilerini e-devlet üzerinden görebilir (sabıka kaydı, dava dosyaları vb.).
Yani dışarıdan herhangi biri, sadece T.C. kimlik numarasını bildiği birinin “cezaevinde mi değil mi?” durumunu e-devlet üzerinden sorgulayamaz. Bu hem KVKK (kişisel verilerin korunması) hem de ceza adaletinin temel prensipleri açısından zaten çok riskli olurdu.
Ama işin gri bölgeleri var:
- Kişi kendi hesabıyla giriyorsa, devam eden davası, mahkûmiyet kararı, adli sicil durumu gibi bilgiler üzerinden dolaylı olarak cezaevinde olup olmadığı hakkında fikir edinebilir.
- Bazı durumlarda, aile bireylerinin nafaka, velayet, sosyal yardımlar gibi konularda dolaylı sonuçlar gördüğü alanlar vardır; ama yine direkt “şu an şu cezaevinde” diye yazan bir satır yok.
Erkeklerin Objektif ve Veri Odaklı Yaklaşımı: “Net Bilgi Olsun, Gerisi Kolay”
Birçok erkeğin bu konuya yaklaşımı kabaca şöyle oluyor:
“Arkadaş, ortada bir bilgi varsa bu şeffaf olsun. E-devlet dediğin sistem net ve veriye dayalı olmalı. Ben hakkımdaki mahkeme kararını, cezamı, infaz süremi, tahliye tarihimi görebileyim. İstersem çıktısını alıp avukata, işverene gösteririm.”
Bu bakış açısının güçlü tarafları:
- Belirsizliği sevmez, “bilgi = güç” mantığıyla hareket eder.
- Hesap yapar; sabıka kaydı, infaz süresi, denetimli serbestlik, hepsini sistemden görebilmek ister.
- “Devletle aramdaki her süreci dijital olarak görebilmeliyim” mantığı, bürokrasi azaltma anlamında da mantıklıdır.
Ama bu yaklaşımın riskli yönü de şu:
- Bazı erkekler “işveren de görsün, gerekirse e-devletle sorgulasın” diyerek, damgalanma riskini hafife alabiliyor.
- “Suç işlemişse bedelini sonuna kadar ödesin” bakışı, cezayı sadece cezaevi duvarlarıyla sınırlı görmeyip kişinin hayatının geri kalanına yayıyor.
- Veri odaklı olmanın yanında, “insan tekrar hayata karışacak, ona ikinci bir şans tanımak gerekir” kısmı kolayca geri planda kalabiliyor.
Kadınların Duygusal ve Toplumsal Etki Odaklı Bakışı: “Bu Bilgi Kimi Koruyor, Kimi Yaralıyor?”
Çoğu kadının ise meseleye bakışı daha ilişkisel ve toplumsal:
“Bu bilgiye kimin eriştiği kadar, bu bilginin kime ne hissettirdiği, kimi koruduğu, kimi kırdığı da önemli.”
Özellikle şiddet, istismar, tehdit gibi suçlarda mağdur olan kadınlar için:
- Failin gerçekten cezaevinde olup olmadığını bilmek, güvenlik hissi açısından çok kritik.
- Yıllarca şiddet görmüş bir kadın için, “şu an içeride mi, çıktığında haberim olacak mı?” sorusu salt teknik değil; psikolojik güvenliğin temeli.
Diğer taraftan, cezaevinde olan kişinin annesi, eşi, kız kardeşi, kızı için durum farklı:
- Onlar için “e-devlette gözüken her satır”, aile üzerinde ayrı bir damga gibi algılanabiliyor.
- “Benim oğlum/hocam/abim içeride ama bu ömür boyu yüzümüze vurulan bir leke mi olacak?” kaygısı çok yaygın.
Kadınların bu noktadaki hassasiyeti şuraya odaklanıyor:
- Bu bilgi, mağduru koruyacaksa ne güzel.
- Ama aynı bilgi, çocuğun okulda dışlanmasına, eşin sosyal hayatta damgalanmasına, ailenin toplumda yargılanmasına yol açıyorsa bir yerde fren çekmek gerekmez mi?
Şeffaflık mı Mahremiyet mi? İki Uçta Salınan Bir Sarkaç
Asıl tartışma bence burada başlıyor:
Devlet, dijitalleşme ile beraber her veriyi e-devlete taşırken:
- Bir yanda “şeffaflık, hesap verilebilirlik, kişinin kendi dosyasına erişimi” var.
- Diğer yanda “mahremiyet, damgalama, yeniden topluma kazandırma, kişisel verilerin korunması” var.
Şu sorular kilit:
- Bir insan cezasını çekerken, aynı anda dijital platformlarda da “fişli” gibi görünmeli mi?
- Cezaevinden çıktıktan yıllar sonra bile, bu bilgiler onun önüne sürekli bir engel olarak mı konulmalı?
- Yoksa sadece hukuken gerekli merciler (mahkeme, savcılık, kolluk, ilgili resmi kurumlar) bu bilgilere erişebilmeli, geri kalan kısımda ise kişiye kontrollü bir “yeni hayat” şansı mı tanınmalı?
Bu noktada erkeklerin veri/sonuç odaklı yaklaşımı çoğu zaman şöyle diyor:
“Ne olmuşsa olsun, kayıt kalmalı, sistemsel hafıza olmalı.”
Kadınların topluluk ve empati odaklı yaklaşımı ise:
“Evet, mağduru korumak için bazı bilgiler erişilebilir olmalı; ama sırf bir hata yüzünden bütün bir aileyi, hatta çocuğu ömür boyu damgalamanın anlamı var mı?”
Gerçek Hayattan Senaryolar: Siz Olsanız Ne Düşünürdünüz?
1. Senaryo 1 – İş Başvurusu
Bir genç adam cezaevinde yatmış, çıkmış, hayatına devam etmek istiyor.
- İşveren e-devlet üzerinden her detaya bakabilse, bu kişi gerçekten “hayata yeniden başlayabilir mi?”
- Yoksa “bir kere suçlu, hep suçlu” damgası mı yer?
2. Senaryo 2 – Şiddet Mağduru Bir Kadın
Eski eşi tarafından ölümle tehdit edilmiş, defalarca şiddet görmüş bir kadın düşünün.
- Eşi cezaevine giriyor, kadın e-devlet üzerinden “şu an içeride mi, tahliyesi ne zaman?” görebilse, bu ona bir güvenlik duygusu verir mi?
- Yoksa bu bilgiyi almak için sürekli karakol/avukat koşturması mı gerek?
3. Senaryo 3 – Çocuklar ve Okul
Babası cezaevinde olan bir çocuk, okul bursu, sosyal yardım vb. süreçlerde babasının durumunun e-devlet kayıtlarında dolaylı da olsa görünmesi nedeniyle farklı muamele görebilir mi?
- Öğretmenler, idare, sistem onu “riskli aile” gibi etiketler mi?
- Yoksa bu bilgiler zaten erişilemez olduğu için çocuk en azından okulda daha nötr bir ortamda mı yetişir?
Forumdaşlara Sorular: Sizce Doğru Denge Nerede?
Bu konu ne sadece “hukukçuların”, ne sadece “bilişimcilerin”, ne de sadece “psikologların” meselesi. Hepimizin hayatına dokunabilecek, çok katmanlı bir mesele. O yüzden birkaç soruyu özellikle foruma bırakmak istiyorum:
- Sizce cezaevinde olan birinin durumu, e-devlette ne kadar görünür olmalı?
- “Kişi kendisi hakkında her şeyi görsün ama başkası göremesin” yaklaşımı sizce yeterli mi?
- Şiddet mağduru bir kadın, failin cezaevi durumunu e-devlet üzerinden anlık görebilmeli mi?
- Cezaevinden çıkan birine “yeni bir hayat şansı” vermek için dijital kaydın görünürlüğü sınırlandırılmalı mı, yoksa toplumun güvenliği için her zaman daha şeffaf bir sistem mi gerekli?
- Erkeklerin veri ve sonuç odaklı, kadınların ise duygusal ve toplumsal etkileri önceleyen bakış açılarını nasıl dengelersek daha adil bir modele yaklaşabiliriz?
Sizin hem yaşadığınız hem duyduğunuz örnekler, bu tartışmayı çok daha gerçekçi hale getirecek. Farklı bakış açılarını duymak istiyorum: Sizce, cezaevinde olan biri e-devlette “ne kadar” görünmeli, “kime” görünmeli, “hangi amaçla” görünmeli?
Uzun süredir kafamı kurcalayan bir konu var: “Cezaevinde olan biri e-Devlet’te görünür mü, görünmeli mi, görünse ne olur?” Sadece teknik bir soru değil bu; işin içinde mahremiyet, aile, devlet, güvenlik, hatta toplumun “damgalama” alışkanlığı var. Forumda da bu tarz çok yönlü konuları konuşmayı sevdiğimiz için, bu başlıkta hem teknik/veriye dayalı, hem de duygusal/toplumsal açıdan olaya bakmak istiyorum.
Çünkü iş sadece “butona basınca ekranda yazar mı, yazmaz mı?” sorusu değil;
- Bir baba içerideyken, çocuğu babasının durumunu e-devlet üzerinden görmeli mi?
- Bir işveren, adayın sabıka/cezaevi durumunu e-devletle tıklayıp öğrenmeli mi?
- Bir kadın, şiddet faili eski eşinin şu an cezaevinde olup olmadığını görebilmeli mi?
İşte bu sorular, mevzuyu “soğuk bir teknik detay” olmaktan çıkarıp tam bir toplumsal tartışma haline getiriyor.
Önce Teknik Taraf: e-Devlet’te Ne Görünür, Ne Görünmez?
Genel çerçeveden konuşalım:
- E-devlet, kişisel verileri barındıran bir platform; her bilgi “herkese açık” değil, çoğu sadece kişinin kendisine, bazıları da yetkili kurum/kişilere açık.
- Cezaevi bilgisi, doğrudan “X şu cezaevindedir” şeklinde kamuya açık bir alan olarak sunulmaz. Bu, kişisel veri, hatta özel nitelikli veri kategorisine girer.
- Ancak kişinin kendisi, bazı adli sicil/mahkeme bilgilerini e-devlet üzerinden görebilir (sabıka kaydı, dava dosyaları vb.).
Yani dışarıdan herhangi biri, sadece T.C. kimlik numarasını bildiği birinin “cezaevinde mi değil mi?” durumunu e-devlet üzerinden sorgulayamaz. Bu hem KVKK (kişisel verilerin korunması) hem de ceza adaletinin temel prensipleri açısından zaten çok riskli olurdu.
Ama işin gri bölgeleri var:
- Kişi kendi hesabıyla giriyorsa, devam eden davası, mahkûmiyet kararı, adli sicil durumu gibi bilgiler üzerinden dolaylı olarak cezaevinde olup olmadığı hakkında fikir edinebilir.
- Bazı durumlarda, aile bireylerinin nafaka, velayet, sosyal yardımlar gibi konularda dolaylı sonuçlar gördüğü alanlar vardır; ama yine direkt “şu an şu cezaevinde” diye yazan bir satır yok.
Erkeklerin Objektif ve Veri Odaklı Yaklaşımı: “Net Bilgi Olsun, Gerisi Kolay”
Birçok erkeğin bu konuya yaklaşımı kabaca şöyle oluyor:
“Arkadaş, ortada bir bilgi varsa bu şeffaf olsun. E-devlet dediğin sistem net ve veriye dayalı olmalı. Ben hakkımdaki mahkeme kararını, cezamı, infaz süremi, tahliye tarihimi görebileyim. İstersem çıktısını alıp avukata, işverene gösteririm.”
Bu bakış açısının güçlü tarafları:
- Belirsizliği sevmez, “bilgi = güç” mantığıyla hareket eder.
- Hesap yapar; sabıka kaydı, infaz süresi, denetimli serbestlik, hepsini sistemden görebilmek ister.
- “Devletle aramdaki her süreci dijital olarak görebilmeliyim” mantığı, bürokrasi azaltma anlamında da mantıklıdır.
Ama bu yaklaşımın riskli yönü de şu:
- Bazı erkekler “işveren de görsün, gerekirse e-devletle sorgulasın” diyerek, damgalanma riskini hafife alabiliyor.
- “Suç işlemişse bedelini sonuna kadar ödesin” bakışı, cezayı sadece cezaevi duvarlarıyla sınırlı görmeyip kişinin hayatının geri kalanına yayıyor.
- Veri odaklı olmanın yanında, “insan tekrar hayata karışacak, ona ikinci bir şans tanımak gerekir” kısmı kolayca geri planda kalabiliyor.
Kadınların Duygusal ve Toplumsal Etki Odaklı Bakışı: “Bu Bilgi Kimi Koruyor, Kimi Yaralıyor?”
Çoğu kadının ise meseleye bakışı daha ilişkisel ve toplumsal:
“Bu bilgiye kimin eriştiği kadar, bu bilginin kime ne hissettirdiği, kimi koruduğu, kimi kırdığı da önemli.”
Özellikle şiddet, istismar, tehdit gibi suçlarda mağdur olan kadınlar için:
- Failin gerçekten cezaevinde olup olmadığını bilmek, güvenlik hissi açısından çok kritik.
- Yıllarca şiddet görmüş bir kadın için, “şu an içeride mi, çıktığında haberim olacak mı?” sorusu salt teknik değil; psikolojik güvenliğin temeli.
Diğer taraftan, cezaevinde olan kişinin annesi, eşi, kız kardeşi, kızı için durum farklı:
- Onlar için “e-devlette gözüken her satır”, aile üzerinde ayrı bir damga gibi algılanabiliyor.
- “Benim oğlum/hocam/abim içeride ama bu ömür boyu yüzümüze vurulan bir leke mi olacak?” kaygısı çok yaygın.
Kadınların bu noktadaki hassasiyeti şuraya odaklanıyor:
- Bu bilgi, mağduru koruyacaksa ne güzel.
- Ama aynı bilgi, çocuğun okulda dışlanmasına, eşin sosyal hayatta damgalanmasına, ailenin toplumda yargılanmasına yol açıyorsa bir yerde fren çekmek gerekmez mi?
Şeffaflık mı Mahremiyet mi? İki Uçta Salınan Bir Sarkaç
Asıl tartışma bence burada başlıyor:
Devlet, dijitalleşme ile beraber her veriyi e-devlete taşırken:
- Bir yanda “şeffaflık, hesap verilebilirlik, kişinin kendi dosyasına erişimi” var.
- Diğer yanda “mahremiyet, damgalama, yeniden topluma kazandırma, kişisel verilerin korunması” var.
Şu sorular kilit:
- Bir insan cezasını çekerken, aynı anda dijital platformlarda da “fişli” gibi görünmeli mi?
- Cezaevinden çıktıktan yıllar sonra bile, bu bilgiler onun önüne sürekli bir engel olarak mı konulmalı?
- Yoksa sadece hukuken gerekli merciler (mahkeme, savcılık, kolluk, ilgili resmi kurumlar) bu bilgilere erişebilmeli, geri kalan kısımda ise kişiye kontrollü bir “yeni hayat” şansı mı tanınmalı?
Bu noktada erkeklerin veri/sonuç odaklı yaklaşımı çoğu zaman şöyle diyor:
“Ne olmuşsa olsun, kayıt kalmalı, sistemsel hafıza olmalı.”
Kadınların topluluk ve empati odaklı yaklaşımı ise:
“Evet, mağduru korumak için bazı bilgiler erişilebilir olmalı; ama sırf bir hata yüzünden bütün bir aileyi, hatta çocuğu ömür boyu damgalamanın anlamı var mı?”
Gerçek Hayattan Senaryolar: Siz Olsanız Ne Düşünürdünüz?
1. Senaryo 1 – İş Başvurusu
Bir genç adam cezaevinde yatmış, çıkmış, hayatına devam etmek istiyor.
- İşveren e-devlet üzerinden her detaya bakabilse, bu kişi gerçekten “hayata yeniden başlayabilir mi?”
- Yoksa “bir kere suçlu, hep suçlu” damgası mı yer?
2. Senaryo 2 – Şiddet Mağduru Bir Kadın
Eski eşi tarafından ölümle tehdit edilmiş, defalarca şiddet görmüş bir kadın düşünün.
- Eşi cezaevine giriyor, kadın e-devlet üzerinden “şu an içeride mi, tahliyesi ne zaman?” görebilse, bu ona bir güvenlik duygusu verir mi?
- Yoksa bu bilgiyi almak için sürekli karakol/avukat koşturması mı gerek?
3. Senaryo 3 – Çocuklar ve Okul
Babası cezaevinde olan bir çocuk, okul bursu, sosyal yardım vb. süreçlerde babasının durumunun e-devlet kayıtlarında dolaylı da olsa görünmesi nedeniyle farklı muamele görebilir mi?
- Öğretmenler, idare, sistem onu “riskli aile” gibi etiketler mi?
- Yoksa bu bilgiler zaten erişilemez olduğu için çocuk en azından okulda daha nötr bir ortamda mı yetişir?
Forumdaşlara Sorular: Sizce Doğru Denge Nerede?
Bu konu ne sadece “hukukçuların”, ne sadece “bilişimcilerin”, ne de sadece “psikologların” meselesi. Hepimizin hayatına dokunabilecek, çok katmanlı bir mesele. O yüzden birkaç soruyu özellikle foruma bırakmak istiyorum:
- Sizce cezaevinde olan birinin durumu, e-devlette ne kadar görünür olmalı?
- “Kişi kendisi hakkında her şeyi görsün ama başkası göremesin” yaklaşımı sizce yeterli mi?
- Şiddet mağduru bir kadın, failin cezaevi durumunu e-devlet üzerinden anlık görebilmeli mi?
- Cezaevinden çıkan birine “yeni bir hayat şansı” vermek için dijital kaydın görünürlüğü sınırlandırılmalı mı, yoksa toplumun güvenliği için her zaman daha şeffaf bir sistem mi gerekli?
- Erkeklerin veri ve sonuç odaklı, kadınların ise duygusal ve toplumsal etkileri önceleyen bakış açılarını nasıl dengelersek daha adil bir modele yaklaşabiliriz?
Sizin hem yaşadığınız hem duyduğunuz örnekler, bu tartışmayı çok daha gerçekçi hale getirecek. Farklı bakış açılarını duymak istiyorum: Sizce, cezaevinde olan biri e-devlette “ne kadar” görünmeli, “kime” görünmeli, “hangi amaçla” görünmeli?